FAMILIELEDEN VAN ONZE VOOROUDERS IN 20E EEUW OP ZEE GEBLEVEN

Inleiding

De Eerste Wereldoorlog (in het buitenland doorgaans de “Grote Oorlog”genoemd), waarin Nederland neutraal was en dus geen partij in het conflict, was in 1918 weliswaar officieel geëindigd, maar heeft met name voor de velen die in de eerste helft van de 20e eeuw hun beroep op zee uitoefenden grote gevaren met zich gebracht. Zij oefenden hun beroep immers niet uit in een van de vijandelijkheden afgescheiden gebied uit, maar op de zeeën en oceanen, waar zich een groot deel van de vijandelijkheden afspeelde. Zij hadden tijdens en na deze oorlog in de meeste gevallen ook geen andere keus: men was voor het inkomen en daarmee voor het onderhoud van de gezinnen van het werk op zee afhankelijk en had voor dit beroep de benodigde instelling en kwalificaties. Indien zij niet op schepen voeren van de Koninklijke Marine werkten zij aan boord van koopvaardijschepen of op de vele vissersschepen, met als thuishaven bijvoorbeeld Maassluis, Katwijk, Vlaardingen, Scheveningen of IJmuiden. Naast de normale gevaren waaraan men tijdens het zeevarend bestaan blootstaat, moesten zij niet alleen tijdens deze oorlog rekening houden met vijandelijkheden en mogelijk onbedoelde beschietingen, torpedo’s (met name in 1916), maar ook met het vaak onzichtbare gevaar in aanvaring te komen met zeemijnen. Dit laatste gevaar bestond nog lang na het einde van deze oorlog. De IJmuider Courant van 3 maart 1937 becijferde, dat na de Eerste Wereldoorlog 31 IJmuider vissersschepen zijn verongelukt. Tussen 1914 en 1919 (toen de zee een beetje was schoongeveegd) gingen 237 vissersschepen verloren. Een aantal daarvan is op een mijn gelopen. Daarbij verdronken bijna 1000 vissers (waarvan 307 Scheveningers). In de meetperiode 1860 tot 1976 vergingen 917 Nederlandse vissersschepen. Cijfers spreken van 776 vissers uit Scheveningen, 719 uit IJmuiden, 419 uit Vlaardingen, 261 uit Katwijk en 187 uit Maassluis.

Zaterdag 22 maart 1919

In 1901 liep als bouwnummer 41 op de NSM (later: NDSM) in Amsterdam een stoomtrawler van stapel, gebouwd in opdracht van de Stoomvisscherij Oceaan, die gedoopt zou worden als “Oceaan III”, met registratie IJM93, dus met IJmuiden als thuishaven. Het zusterschip” Oceaan I” , de IJM91, eveneens in 1901 gebouwd, geldt sinds 1916 als vermist. De Oceaan III had als werkgebied de Noordzee, tot IJsland aan toe. De Eerste Wereldoorlog was het schip goed doorgekomen. Doch het noodlot sloeg alsnog toe: op zaterdag 22 maart 1919, 20 zeemijl (ongeveer 36,5 kilometer) ONO van de Doggersbank - aan de flanken een visrijk gebied- liep de IJM93 op een zeemijn, naar wordt aangenomen van Duitse makelij ^*). Het schip verging met man en muis en de gezins- en familieleden van de 13 opvarenden werden in rouw gedompeld. Onder de omgekomenen: ►Nicolaas Tromp (in Heiloo geboren op 9 september 1872 en neef van ►Theodorus Tromp ) en zijn zoon Hendrik (in Velsen geboren op 10 januari 1900), Nicolaas gehuwd en een gezin achterlatend, Hendrik vrijgezel, woonachtig in Velseroord. Een ►rouwadvertentie is geplaatst in de IJmuider Courant (“Orgaan voor de gemeente Velsen. Verschijnt Woensdags en Zaterdags”) van 5 april 1919 op pagina 6. Tot de overige omgekomenen behoorden o.a. de eveneens in Velseroord woonachtige en gehuwde Ernst Veltman (25 jaar), Willem Oldenburg uit Velseroord (21 jaar, gehuwd, vader van Rensje), de Egmonders Huibert Schong (35 jaar), Jan Stam (34 jaar) en Jan Zwart (25 jaar), Evert Lubbertsz Ras (45 jaar, geboren op Urk, woonde in Velseroord, vader van 14 kinderen), en Jacob Willemsz Visser (49 jaar).
-
*) Zeemijnen. Gebaseerd op gegevens over de locaties van mijnenvelden vóór en tijdens WO1. Er werd voornamelijk de zogenaamde “contactmijn” gebruikt: een vlak onder het zeeoppervlak drijvende mijn, met een ketting verbonden aan een “anker” op de zeebodem. De mijn was voorzien van stekels. Als een schip hiermee in aanraking kwam, werden deze verbogen of braken af, waardoor een in een buisje aanwezig zuur de ontsteking activeerde. Het kwam vaak voor, dat de mijnen “op drift” geraakten en dus buiten het mijnenveld geraakten. In het geval van de “Oceaan III” kan het dus ook een Engelse zeemijn zijn geweest. Er was een verdrag, waarin bepaald werd dat geen ondeugdelijke mijnen zouden worden gelegd. In dit verdrag was echter ook bepaald dat “oude voorraden” nog konden aangewend. Ook op de Nederlandse kust zijn zeer vele “zwerfmijnen” van Engelse makelij beland.

Voorzieningen voor nabestaanden

Er is niet veel fantasie voor nodig om te zien, dat het er voor hen die achter bleven financieel slecht uit zag **). Vóór 1915 waren de zeelieden niet opgenomen in de “Ongevallenwet”. Na 1915 zou de “Oorlogszeeongevallenwet” enige verlichting brengen, een toestand die voortduurde tot in 1957 de Algemene Weduwen- en Wezenwet (AWW) kwam. Om niet afhankelijk te zijn van de geringe uitkeringen, was het dus van belang een levensverzekering af te sluiten. Vader Nicolaas had er voor gezorgd dat hij sedert 1 januari 1919 (!) was verzekerd bij de R.V.S. In de IJmuider Courant van 16 april 1919 verscheen een advertentie van de weduwe A. Tromp-Vink, Koekoekstraat 12 Velseroord:. “… Betuigt met dezen haar volle tevredenheid voor de spoedige regeling der uitkeering bij het overlijden van haar man, gebleven bij het vergaan van de Oceaan III door de R.V.S., bij welke Mij. haar echtgenoot sedert 1 januari 1919 in de afdeling Levens en Volksverzekering was verzekerd”. In genoemde courant was in 1919 ook regelmatig een advertentie te vinden, waarin een assurantiekantoor een levensverzekering aanprees, waarbij met name ook aangevoerd werd dat uitgekeerd zou worden indien men slachtoffer werd van een aanvaring met een zeemijn.
-
**): Enkele prijzen, vermeld in advertenties in de “IJmuider Courant”, voorjaar 1919 (met tussen haakjes daarachter de guldenwaarde in 2018)::
Varkensvlees: 500 gram gehakt: ƒ 1,50 (ƒ20,00), 500 gram carbonade: ƒ. 1,65 (ƒ 22,50)
Buitenband voor fiets: ƒ. 10,50 (gebruikte, nog in goede staat: fl. 2,50) (ƒ 140,00 resp. ƒ 34,00)
Binnenband voor fiets: ƒ. 5,10 (ƒ 70,00)

Vissersmonument in de haven van IJmuiden

Ter nagedachtenis aan de omgekomen vissers sinds 1884 is in de haven van IJmuiden een monument geplaatst in 1955, lees hier verder.
Aan de voet van het monument zijn in 2015 borden aangebracht met de namen van alle omgekomen vissers aangevuld met leeftijd en jaar van overlijden op zee. Zie hier een deel uit een foto van de fotograaf Dennis Gouda, gemaakt bij de onthulling van de naamsborden.

Tijdens een bezoek aan het monument in augustus 2020 heeft Henk Tromp onderstaande foto gemaakt van het wandbord met de namen van Nicolaas Tromp en zijn zoon Hendrik, omgekomen in de leeftijd van 46 en 19 jaar:

[Foto 2020: ►TrompHThWW19391117]

 

Zie hier nog een leuk filmpje over het IJmuider vissersleven aan boord.
-
HT12-04-2016 / HT18-08-2020 / HT 20-01-2021 / HT 06-05-2021

Verantwoording voor de inhoud (responsibility for the content)

De genoemde informerende persoon is verantwoordelijk voor de inhoud van deze informatie (the person that has memorized this information is responsible for its correctness)